Τρίτη 27 Μαρτίου 2012
Διορθώνοντας έκθεση
α) Είναι έγκλημα -που γίνεται δυστυχώς συνέχεια από ανεύθυνους διορθωτές- να βαθμολογείς, χωρίς να εξετάζεις αναλυτικά το περιεχόμενο, την έκφραση και τη δομή.
β) Αν υπολογίσεις στο περιεχόμενο ότι υπάρχουν δύο ζητούμενα και κατανείμεις ισοβαρώς τις 20 μονάδες του περιεχομένου, τότε η απόκλιση από τη δίκαιη βαθμολόγηση μειώνεται, αν δεν εξαφανίζεται.
Αν όμως διαβάζεις την έκθεση και κοιτάζοντας τα φώτα λες: 14 ή 18, τότε το έγκλημα έχει ήδη διαπραχτεί.
γ) Στη βαθμολόγηση της έκφρασης παραβλέπουμε πλέον τα περιορισμένα λάθη στη χρήση του τονισμού (εννοώ την τάση του ατονικού) καθώς και την κατάχρηση του ευφωνικού -ν στο τέλος των άρθρων.
δ) Στα ορθογραφικά έχουμε ως κανόνα για κάθε τέσσερα σοβαρά λάθη να αφαιρούμε ένα μόριο από τα 12 της έκφρασης. Αν γίνουμε πιο αυστηροί, όπως ήμουν εγώ παλιότερα, τότε μπορεί η έκφραση που βαθμολογείται με 12 να στοιχίσει στο μαθητή 16 ή 20 μόρια. Η άποψη αυτή δεν είναι αυθαίρετη προσωπική άποψη, αλλά είναι προϊόν των σεμιναρίων για τη βαθμολόγηση της έκθεσης στην περιφέρειά μου.
ε) Στον έλεγχο της δομής δίνουμε μεγάλη βαρύτητα στην ύπαρξη δομημένων παραγράφων με ίση περίπου ανάπτυξη σε αριθμό σειρών. Επίσης στην άριστη σύνδεση μεταξύ των παραγράφων.
στ) Όσον αφορά το επικοινωνιακό πλαίσιο, η απουσία τίτλου από το κείμενο που απαιτεί τίτλο σημαίνει απώλεια δύο μορίων. Το ίδιο και η απουσία αφόρμησης από τον πρόλογο ή επιφώνησης από τον επίλογο.
ζ) Η εικόνα δεν πρέπει να οδηγεί σε απώλεια μορίων, αν δεν έχει πολλά σοβαρά προβλήματα ακατανόητου γραφικού χαρακτήρα ή πολλών διαγραφών.
Παρασκευή 23 Μαρτίου 2012
Κοντός ψαλμός αλληλούια = η φράση χρησιμοποιείται για υπόθεση που σύντομα θα φανούν τα αποτελέσματά της και δεν μπορούμε με σιγουριά να κάνουμε πρόγνωση.
Αμ' έπος αμ΄έργον = πρόκειται για αρχαιοπρεπή φράση και σημαίνει χωρίς καθυστέρηση, αμέσως.
Μεταξύ σφύρας και άκμονος (ανάμεσα στο σφυρί και το αμόνι) = λέγεται για κάποιον που αντιμετωπίζει δύσκολες καταστάσεις και δεν μπορεί να απαλλαγεί απ' αυτές.
υπό την αίρεση = υπό την προϋπόθεση, με τον όρο.
υπό αίρεση = σε εκκρεμότητα.
αιχμή του δόρατος = το βασικότερο όπλο μιας στρατηγικής, μιας επιθετικής πολιτικής. Π.χ. Τα κοινοτικά προγράμματα αποτελούν, για την ελληνική οικονομία, την αιχμή του δόρατος.
Ο λύκος έχει τ' όνομα κι η αλεπού τη χάρη = λέγεται για κάποιον που επιτυγχάνει περισσότερα με την πονηριά και την πανουργία, παρά με την επιθετικότητα και τη δύναμη.
άλλα λόγια ν' αγαπιόμαστε = όταν υπάρχει ασυνεννοησία ή όταν κάποιος αποφεύγει να πάρει θέση για το θέμα που συζητείται.
την ανάγκη φιλοτιμίαν ποιούμενος = προθυμοποιούμαι να κάνω κάτι το οποίο είμαι υποχρεωμένος να κάνω.
ο σκοπός αγιάζει τα μέσα = για να δικαιολογηθούν παράνομες και κατακριτέες πράξεις που επιτελούνται για την επίτευξη ιερού ή υψηλού στόχου.
πνέω τα λοίσθια = βρίσκομαι στα τελευταία μου.
ομφάλιος λώρος = κάθε μορφής σύνδεσμος με πρόσωπα και πράγματα από τα οποία δεν μπορούμε να αποκοπούμε.
πέφτουν οι μάσκες = αποκαλύπτονται οι πραγματικές προθέσεις κάποιου.
παρά θιν' αλός = στη θάλασσα, στην παραλία.
εν κτυπτώ και παραβύστω = κρυφά και μυστικά.
θέατρο του παραλόγου = κάθε κατάσταση παραλογισμού.
απέχω παρασάγγας = έχω τεράστια διαφορά σε κάτι από κάποιον άλλον.
οι παροικούντες την Ιερουσαλήμ = λέγεται για πρόσωπα που βρίσκονται στο κέντρο των εξελίξεων και έχουν προσωπική αντίληψη των γεγονότων.
αντί πινακίου φακής = με ευτελές αντάλλαγμα. Π.χ. τους βρήκαν στην ανάγκη και αγόρασαν την επιχείρηση αντί πινακίου φακής.
δύο μέτρα και δύο σταθμά = για περιπτώσεις που δεν εφαρμόζεται αμερόληπτη και δίκαιη μεταχείρηση.
πνέω μένεα = είμαι έντονα εξοργισμένος με κάποιον.
επί ξυρού ακμής = στην κόψη του ξυραφιού, στο κρίσιμο σημείο μιας κατάστασης ή ενέργειας.
περί όνου σκιάς = λέγεται για θέμα ανάξιου λόγου.
όνειρο θερινής νυκτός = κάτι που δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί.
ή στραβός είν' ο γιαλός ή στραβά αρμενίζουμε = λέγεται ειρωνικά για να δηλωθεί πως για κάτι που δεν πάει καλά προφανώς φταίμε οι ίδιοι.
σφάξε με, αγά μου, ν' αγιάσω = λέγεται στις περιπτώσει που κάποιοι δείχνουν παθητική στάση απέναντι σε εχθρικές προκλήσεις και παραιτούνται από κάθε προσπάθεια αντίστασης.
τηρώ σιγήν ιχθύος = δεν παίρνω θέση για κάτι, αποφεύγω να σχολιάσω.
με σημαδεμένη τράπουλα = όταν δεν τηρούνται οι κανόνες της αμεροληψίας και της δικαιοσύνης και το αποτέλεσμα είναι προκαθορισμένο.
σημείο τριβής = για περιπτώσεις όπου υπάρχει έντονη αντιπαράθεση και αδυναμία σύγκλισης απόψεων.
εκ των ων ουκ άνευ = απολύτως απαραίτητη και αναγκαία προϋπόθεση.
άνθρακες ο θησαυρός = για να δηλωθεί διάψευση προσδοκιών.
ανοιχτοί λογαριασμοί = εκκρεμότητες (συνήθως έριδες) που δεν έχουν τελειώσει.
έχω τραχανά απλωμένο = έχω κάνει τη δουλειά μου και διαφορώ.
εξ απορρήτων = ο μυστικοσύμβουλος.
αυθωρεί και παραχρήμα = αμέσως, χωρίς καμμία καθυστέρηση.
αχίλλειος πτέρνα = το τρωτό, το αδύνατο σημείο κάποιου.
πίσω έχει η αχλάδα την ουρά = λέγεται για προειδοποιήση ότι στο τέλος θα φανούν τα άσχημα αποτελέσματα.
ο αναμάρτητος πρώτος τον λίθον βαλέτω = λέγεται στις περιπτώσεις που κάποιος κατηγορεί τους άλλους, χωρίς να αναλογίζεται και τη δική του ευθύνη.
μετά βδελυγμίας = όταν εκδηλώνουμε το αίσθημα της ηθικής αποστροφής για κάτι ψυχρό και αηδιαστικό.
βίος και πολιτεία = λέγεται για κάποιον που έχει πολυπαθή ή περιπετειώδη ζωή.
τα μεταξωτά βρακιά θέλουν και επιδέξιους κώλους = λέγεται για κάποιον που, ενώ θέλει πολυτελή ή δύσκολα πράγματα, δεν έχει τη διάθεση ή την ικανότητα να υποστεί το ανάλογο κόστος.
πετάω το γάντι = προκαλώ, απαιτώ απάντηση, εξήγηση.
το γινάτι βγάζει μάτι = το πείσμα μπορεί να πλήξει τον ίδιο τον ισχυρογνώμονα.
γκρίζα διαφήμιση = όταν ένα προϊόν διαφημίζεται όχι στον προβλεπόμενο χρόνο και τόπο.
έπεα πτερόεντα = λόγια χωρίς ιδιαίτερη βαρύτητα.
προς επίρρωσιν = προς ενίσχυση.
όποιος βαριέται να ζημώσει, πέντε μέρες κοσκινίζει = αυτός που αποφεύγει την εργασία και προβάλλει συνεχώς δικαιολογίες.
αρχή της ήσσονος προσπαθείας = λέγεται για εκείνους που καταβάλλουν πολύ μικρή προσπάθεια προκειμένου να επιτύχουν κάτι.
ψαρεύω σε θολά νερά = αναμειγνύομαι σε ύποπτες καταστάσεις.
εξιλαστήριο θύμα = όταν δεν λογοδοτεί ο πραγματικός ένοχος αλλά κάποιος άλλος που είναι εντελώς αθώος ή βαρύνεται ελάχιστα.
διαρρηγνύω τα ιμάτιά μου = διαμαρτύρομαι έντονα και υποστηρίζω ότι είμαι αθώος. Συχνά λέγεται ειρωνικά για κάποιον που παριστάνει τον αθώο.
κεραυνός εν αιθρία = λέγεται σε απροσδόκητα και εντυπωσιακά γεγονότα.
κίτρινος τύπος = η προκλητική προβολή και παρουσίαση στον τύπο θεμάτων που εξάπτουν την περιέργεια του κοινού.
κομίζω γλαύκας εις τα Αθήνας = παρουσιάζω ως καινούργιο ή πρωτοποριακό κάτι που είναι ήδη γνωστό.
παίζω εν ου παικτοίς = αντιμετωπίζω χωρίς σοβαρότητα κάτι που απαιτεί σοβαρή αντιμετώπιση.
ου παντός πλειν ες Κόρινθον = δεν είναι όλοι ικανοί για ένα δύσκολο στόχο.
ο κουτσός με το 'να πόδι δίνει μία και πάει στην πόλη = τα πάντα γίνονται και τίποτα δεν αποκλείεται.
ο κύβος ερρίφθη = λέγεται για κάτι που έχει κριθεί οριστικά και αμετάκλητα.
τα άγια τοις κυσί (τα άγια στος σκύλους) = όταν εμπιστευόμαστε την προστασία και τήρηση των κανόνων του δικαίου και των αξιών σε ανάξια πρόσωπα.
ανακρούω πρύμναν = υποχωρώ.
δρυός πεσούσης πας ανηρ ξυλεύεται = όταν χάσει κάποιος τη δύναμή του κάποιοι τρέχουν να εκμεταλλευτούν την ευκαιρία εις βάρος του
πέμπτη φάλαγγα = κάθε άτομο ή ομάδα ατόμων με διαβρωτική και υπονομευτική δράση και διάθεση.
φαντάσματα του παρελθόντος = οτιδήποτε δυσάρεστο προέρχεται από το παρελθόν.
το αβγό του φιδιού = οτιδήποτε ευνοεί ή σχετίζεται με την ανάπτυξη του νεοναζισμού.
ξεπλένω βρώμικο χρήμα = χρησιμοποιώ νόμιμους τρόπους για να εμφανίσω ως νόμιμα τα κέρδη από παράνομη δραστηριότητα.
ώδινεν όρος και έτεκε μυν (κοιλοπόνησε το βουνό και γέννησε ποντίκι) = λέγεται για εντυπωσιακές προσπάθειες που καταλήγουν σε ασήμαντο αποτέλεσμα.
από την εφημερίδα της Ηλείας "Πατρίς"
εκφράσεις της Νεοελληνικής στα αρχαία κείμενα
01. αετόν ίπτασθαι διδάσκεις; (Μαθαίνεις τον αετό να πετά;)
02. Δελφίνα νήχεσθαι διδάσκεις; (Μαθαίνεις κολύμπι στο δελφίνι;)
03. Αιγιαλω λαλείς; (Μιλάς στο γιαλό;)
04. άνεμον διώκεις; (Κυνηγάς τον άνεμο;)
05. ανέμω διαλέγης; (Μιλάς με τον άνεμο;)
06. Δικτύω άνεμον θηράς; (Κυνηγάς με απόχη τον άνεμο;)
07. Εις ύδωρ γράφεις; (Γράφεις στο νερό;)
08. Ελαίω πυρ σβεννύεις; (Σβήνεις με λάδι τη φωτιά;)
09. Θάλασσαν αντλείς; (Αντλείς τη θάλασσα;)
10. Κοσκίνω ύδωρ φέρεις; (Μεταφέρεις νερό με κόσκινο;)
11. Κωφού κτυπάς θύραν; (Στου κουφού την πόρτα χτυπάς;)
12. Τράγον άμέλγεις; (Αρμέγεις τράγο;)
13. Τυφλώ κάτοπτρον χαρίζη; (Κάνεις δώρο σε τυφλό καθρέφτη;)
14. Φαλακρώ κτένας δανείζεις; (Δανείζεις χτένα σε φαλακρό;)
15. Ωόν τίλλεις; (Μαδάς το αυγό;)
από το "Συμπόσιο" και τον "Φαίδρο" του Πλάτωνος
16. Τα ωά ταίς θριξίν! ~ Το έκοψε στην τρίχα!
17. Αεί όμοιος ει! ~ Πάντα ο ίδιος είσαι!
18. Μαίνομαι και παραπαίω! ~ Είμαι τρελλός και παλαβός!
19. Οίχεται αποπτάμενος ~ Φεύγει πετώντας.
20. Ω 'γαθέ, όρα τι ποιείς! ~ Καλέ, κύττα τι κάνεις!
21. Χαιρέτω δη ~ Χαιρέτα το!
22. Είεν δη ~ Ας είναι λοιπόν!
23. Ως έπος ειπείν ~ Που λέει ο λόγος.
24. ώχετ' απιών ~ Πήγε να φύγει.
25. Τουτί τι ήν; ~ Τι είν' τούτο;(!)
26. Ουκ αφέξεταί μου τω χείρε ~ Δε το γλυτώνω το ξύλο.
27. Και τι δει λέγειν ~ Και που να στα λέω!
28. Τι εστι το πράγμα; ~ Που το πάει το πράγμα;
29. Οίνος... και παίδων ην αληθής ~ Από παιδί κι από κρασί μαθαίνεις την αλήθεια!
30. Μεταξύ των λόγων ~ Πάνω στην κουβέντα.
31. Τι σοι φαίνεται; ~ Πώς σου φαίνεται;
32. Παύσαι προς με καλλωπιζόμενος ~ Πάψε να μου κουνιέσαι.
33. Αν ης ος ει, λέγε θαρρών ~ Αν είσαι αυτός που είσαι, λέγε θαρρετά.
34. Δος μοι έτι πρόφρων και μοι τεόν ούνομα ειπέ αυτίκα νυν, ίνα τοι δω ξείνιον, ω κε συ χαίρης! [Κι ακόμα δός μου πρόθυμα και πες μου τ' όνομά σου τώρα ευθύς, γιά να σου δώσω δώρημα που σύ θα το χαρείς! ] ~ Να ζήσης καβαλάρη μου, γιά πες μου τ' όνομά σου, και χάρισμα βασιλικό θα κάνω τσ' αφεδιάς σου! (δημ. τραγούδι)
Πέμπτη 8 Μαρτίου 2012
Βουλή
Στην κλασική Αθήνα η Βουλή αποτελείτο από 500
άρρενες πολίτες, ηλικίας πάνω από 30 χρόνια, 50 από κάθε μια από τις δέκα
φυλές, που τους διόριζαν κάθε χρόνο με κλήρωση. Κανένας δεν μπορούσε να
διακονήσει στη Βουλή πάνω από δύο φορές σε όλη του τη ζωή. Η Βουλή (κυρίως μετά
τις μεταρρυθμίσεις του Κλεισθένη 508/7) είχε δύο κύριες λειτουργίες : επόπτευε τη
δραστηριότητα των αρχόντων και ασκούσε και η ίδια διοικητικό έργο, είτε σε
συνέλευση με πλήρη απαρτία, είτε με επιτροπές ۬
και προετοίμαζε την ημερήσια διάταξη για τις συνελεύσεις της εκκλησίας του
δήμου, μελετούσε δηλαδή κάθε πρόταση που ήταν να τεθεί στην ημερήσια διάταξη
της εκκλησίας. Η Βουλή επίσης είχε μια δικαστική ιδιότητα, με την οποία εξέταζε
σχολαστικά την εκλογιμότητα των πολιτών
για ποικίλα αξιώματα και δίκαζε εγκληματικές περιπτώσεις. Η Βουλή
συνεδρίαζε κάθε ημέρα εκτός από τις γιορτές.
Πρυτανεία, πρυτάνεις
Στην Αθήνα (ύστερα από τις μεταρρυθμίσεις του
Κλεισθένη 508/7) κάθε μία από τις δέκα φυλές εξέλεγε με κλήρο κάθε χρόνο 50 από
τα μέλη της για να υπηρετήσουν στ Βουλή. Κάθε ομάδα των 50 υπηρετούσε ως η
εκτελεστική επιτροπή της Βουλής για το 1/10 του έτους, οπότε ήταν γνωστοί ως
πρυτάνεις, και η περίοδος ως πρυτανεία. Οι πρυτάνεις ασκούσαν καθήκοντα κάθε
ημέρα, προετοιμάζοντας τις ημερήσιες κάθε φορά υποθέσεις του κράτους και
οργανώνοντας τις συνελεύσεις της Βουλής και της Εκκλησίας. Κάθε ημέρα ένας από
τους πρυτάνεις, επιλεγμένος με κλήρο, δρούσε ως προϊστάμενος (επιστάτης),
παραμένοντας σε υπηρεσία στο θόλο (= η έδρα της πρυτανείας με κυκλική μορφή)
για 24 ώρες, προεδρεύοντας σε κάθε συνέλευση της Βουλής ή της Εκκλησίας, που
συγκαλείτο την ημέρα εκείνη. Ήταν επίσης κατά την ημέρα της επιστασίας του και
ποτέ ξανά φύλακας της κρατικής σφραγίδας, του θησαυροφυλακίου και των αρχείων.
Κανένας δεν μπορούσε να υπηρετήσει ως επιστάτης περισσότερο από μία φορά.
Η γυναίκα στην αρχαία Ελλάδα.
Ο Περικλής καθορίζει προς το τέλος του περίφημου επιταφίου του, καθορίζει την θέση και την συμπεριφορά των γυναικών της εποχής του. Ούτε λίγο ούτε πολύ, λέει σε αυτές να φροντίζουν να μην ακουσθεί το όνομά τους, ούτε για καλό ούτε για κακό μεταξύ των ανδρών. Τις περιορίζει δηλαδή με τον πιο κατηγορηματικό τρόπο στην ανωνυμία του γυναικωνίτη.
Προσωπικότητα περιορισμένη πνευματικά, όπως πίστευαν οι αρχαίοι, η γυναίκα έχει σε όλη την περίοδο της αρχαιότητας, εκτός ελαχίστων περιπτώσεων, έναν ασφυκτικά στενό κύκλο δραστηριότητας, ένα λιλιπούτειο βασίλειο, το σπίτι της και την φροντίδα του. Αντίληψη που ξεκάθαρα διατυπώνει ο Ξενοφώντας στον «Οικονομικό» του. Παρουσιάζει εκεί το πορτραίτο της τέλειας Αθηναίας δέσποινας, που παραμένει αναλλοίωτο μέχρι την έλευση του Χριστιανισμού.
Αξίζει να παρακολουθήσουμε την ζωή της Αθηναίας του 5ου αιώνα (Χρυσός αιώνα Περικλή), σχηματίζοντας έτσι μια για γενική αντίληψη και για την κατάσταση στην οποία βρίσκονταν οι γυναίκες κατά την αρχαιότητα. Σε ορισμένες βέβαια πόλεις, όπως στην Σπάρτη, Γόρτυνα και Χίο , η κατάσταση ήταν διαφορετική και η πολιτεία αναγνώριζε μεγάλο κύκλο γυναικείας δραστηριότητας. Όμως αυτές ήταν απλές εξαιρέσεις, ενώ τον κανόνα αποτελούσε η ζωή της Αθηναίας, όπως την γνωρίζουμε από τα έργα ποιητών, ιστορικών, από τα αττικά αγγεία, που αναπαριστούν σκηνές από τον οικογενειακό βίο, και από επιτύμβιες στύλες.
ΔΙΑΡΚΗΣ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΣ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ
Σε όλη την ζωή της βρισκόταν υπό την εξουσία του πατέρα της ή του αδελφού της ή του συζύγου της. Κλεισμένη διαρκώς στο γυναικωνίτη, δεν μετείχε καθόλου στην κοινωνική ζωή της πόλεως ούτε μπορούσε να έχει γνώμη για βασικά θέματα του οίκου. Το νομικό αυτό καθεστώς διατηρήθηκε επί αιώνες.
ΝΟΜΙΚΗ ΑΠΟΨΗ
Από νομική άποψη η γυναίκα θεωρείται ανήλικη και από την γέννησή της ως το θάνατό της. Σε όλη της την ζωή βρίσκονταν υπό κηδεμονία ή καλύτερα υπό επιτροπεία, την οποία ονόμαζε «κυριεία», ενώ τον επίτροπό της «κύριο». Με τον γάμο της η γυναίκα απλώς αλλάζει κηδεμόνα. Από την επιτροπεία του πατέρα της ή του μεγαλύτερου αδελφού της περιέρχεται στην επιτροπεία του συζύγου της. Ακόμη και μετά το θάνατό του δεν υπάρχει περίπτωση να βρει την αυτεξουσιότητάς της. Ο μεγαλύτερός της υιός γίνεται κηδεμόνας της. Και αν δεν υπήρχε υιός τότε αναλάμβανε ένας από τους πλησιέστερους άρρενες συγγενείς της. Το άδικο αυτό νομικό πλαίσιο για τις σημερινές αντιλήψεις δικαιολογούσαν οι αρχαίοι κατά τον απλούστερο τρόπο. Επικαλούνταν την φυσική, πνευματική, και ηθική γυναικεία αδυναμία, η οποία εξασθενίζει την θέληση των γυναικών και τις καθιστά εύκολη λεία των επιτήδειων. Χαρακτηριστική είναι η επί τους θέματος αντίληψη του Αριστοτέλη «Ὁ μὲν γὰρ δοῦλος οὐκ ἔχει τὸ βουλευτικόν, τὸ δὲ θῆλυ ἔχει μέν, ἀλλ’ ἄκυρον, ὁ δὲ παῖς ἔχει μὲν ἀλλ’ ἀτελές»
ΓΑΜΟΣ
Με τον γάμο της η Αθηναία αφήνει τον γυναικωνίτη του πατρικού σπιτιού και εγκαθίσταται για την υπόλοιπη ζωή της στον γυναικωνίτη του συζυγικού της σπιτιού. Παντρεύεται πολύ νέα από τα 15 ή 14 και δεν προλαβαίνει να εγκαταλείψει τις «κούκλες της» και πρέπει να μάθει να ανατρέφει παιδιά. Για τον Αριστοτέλη ιδανική ηλικία γάμου είναι: για τους άνδρες το 37ο έτος και για τις γυναίκες το 18ο. Γάμος από έρωτα στην αρχαία αθηναϊκή κοινωνία δεν εννοείται. Περιορισμένες στον γυναικωνίτη οι γυναίκες δεν έχουν την ευκαιρία να γνωρίσουν τους μέλλοντες συζύγους τους. Την φυσική έλξη μεταξύ των μελλόντων συζύγων αντικαθιστά η συμφωνία του πατέρα της νύφης με τον υποψήφιο γαμπρό ενώ δεν λείπουν οι περιπτώσεις όπου ο πατέρας διαλέγει την σύζυγο του υιού του. Οι περισσότεροι γάμοι γίνονταν κατά τον 7ο μήνα του Αττικού ημερολόγιου, τον αφιερωμένο στην προστάτιδα του γάμου Ήρα, τον Γαμηλιώνα (Φεβρουάριο) και κατά την πανσέληνο παντρεύονταν τα περισσότερα αθηναϊκά ζευγάρια. Οι γαμήλιες τελετές διαρκούσαν 3 ημέρες. Τις πρώτες ημέρες κατελάμβαναν οι προετοιμασίες του γάμου, τα προαύλια, την δεύτερη μέρα γίνονταν ο γάμος και ακολουθούσαν την τρίτη μέρα τα επαύλια.
Την προπαραμονή του γάμου ο πατέρας της νύφης πρόσφερε τους θεούς θυσίες. Είναι οι καθιερωμένες «άπαρχαί», για να ευτυχήσουν οι μελλόνυμφοι. Η ίδια η νύφη εκτελεί τα «προτέλεια» ή «προγάμεια». Προσφέρει δηλαδή στην Αρτέμιδα τις κούκλες της και μια μπούκλα από τα μαλλιά της, σημάδι πως αναλαμβάνει τις σοβαρές φροντίδες της έγγαμης γυναίκας, της συζύγου.
Την παραμονή του γάμου γίνονταν οι τελευταίες προετοιμασίες. Ανάμεσα τους το λουτρό της νύφης, η «λουτροφορία», παρουσιάζει την μεγαλύτερη γραφικότητα και αποτελεί αγαπημένο θέμα παραστάσεων στα αττικά αγγεία. Από την κρήνη Καλλιρόη, κοντά στον Ιλισό, έφερνα οι φίλες της νύφης το νερό για να την πλύνουν, μέσα σε μεγάλες λουτροφόρες. Σε ένα αγγείο του 440 π.Χ. περίπου, παριστάνεται η νύφη δειλή και συνεσταλμένη, χαμηλοβλεπούσα, ανάμεσα στις φιλενάδες της, που κρατούν δάδες, ενώ προηγείται άλλη νεαρή κόρη κρατώντας λουτροφόρο. Ένα μικρό αγόρι παίζει τον αυλό μπροστά στην συνοδεία. Ο μικρός αυλητής πρέπει να έχει και του δύο γονείς του ζωντανούς για να φέρει γούρι στην νύφη. Η παρθενική σεμνότητα που κατοπτρίζεται στην στάση της νύφης, η συγκρατημένη χαρά των κοριτσιών, που την συνοδεύουν, δίνουν στην σκηνή τον χαρακτήρα μιας τελετουργίας.
Το πρωί της ημέρας του γάμου στόλιζαν την νύφη, υπό την διεύθυνση της «νυμφευτρίας», η οποία κατά κάποιο τρόπο ήταν η κυρία επί των τιμών. Στον περίφημο επίνητρο της Ερετρίας, του Εθνικού αρχαιολογικού Μουσείου, έχουμε μια ωραιοτάτη εικόνα της γαμήλιας προετοιμασίας της Αρμονίας. Πάνω σε έδρανο κάθεται η νύφη στολισμένη με το περιδέραιο και τα βραχιόλια της. Στην άκρη αριστερά η μητέρα της, η Αφροδίτη, βγάζει από το κουτί που της προσφέρει ένας ερωτιδεύς ένα ακόμη κόσμημα για την κόρη της. Στην άλλη άκρη της εικόνας ο Ίμερος προσφέρει το δοχείο με το άρωμα.
Στο σπίτι του πατέρα της νύφης προσφέρονταν το γαμήλιο γεύμα και γίνονταν και οι θυσίες στους προστάτες του γάμου θεούς όπου και επισφραγίζονταν και η πράξη του γάμου. Μετά το τέλος του γεύματος η νύφη, που μέχρι στιγμής ήταν καλυμμένη με το πέπλο της αποκαλύπτεται. Είναι μια επίσημη ώρα τα «ἀνακαλυπτήρια», καθώς λέγονταν, και ο γαμπρός με τους συγγενείς του προσφέρονταν τότε τα ανακαλυπτήρια δώρα στην νύφη. Κατόπιν αναχωρούν όλοι σε πομπή για το σπίτι του γαμπρού. Η νύφη κρατά σύμβολα της οικιακής της εξουσίας, ένα κόσκινο, ένα γουδοχέρι και μια σχάρα, τα οποία όταν φτάσει στο νέο σπίτι, θα κρεμάσει στην πόρτα του συζυγικού θαλάμου. Μια εύθυμη συνοδεία τους ακολουθείς κρατώντας δάδες.
ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ
Στην σημερινή κοινωνία στόχος του γάμου είναι η συνταύτιση ψυχική και συναισθηματική των συζύγων (κοινωνία του βίου) Στην αρχαιότητα όμως σκοπός του γάμου είναι η τεκνοποιία. Αποτέλεσμα αυτής της λογικής είναι η κόρη ενός ανδρός που δεν έχει άρρενες υιούς να νυμφευθεί τον πλησιέστερο συγγενή του πατέρα της για να δώσει τον πολυπόθητο υιό στον νεκρό. Μετά τον γάμο της η Αθηναία αφιερώνεται στο σπίτι της για όλη της την ζωή. Τρία είναι τα καθήκοντά της 1) να δώσει παιδιά στην οικογένειά του συζύγου της και να τα αναθρέψει 2) να εκτελεί τις οικιακές εργασίες 3) να παρακολουθεί το υπηρετικό προσωπικό.
ΔΙΑΖΥΓΙΟ
Ήταν πολύ απλό για τον άνδρα. Μια απλή δήλωσης ενώπιον του άνδρα ενώπιον μαρτύρων ότι χωρίζει την γυναίκα του και αναλαμβάνει την υποχρέωση να επιστρέψει την προίκα της. Για την γυναίκα όμως χρειάζονταν δικαστική απόφαση. Τα παιδιά τα κρατούσε πάντα ο πατέρας. Έτσι ενώ νομικώς το διαζύγιο ήταν εφικτό για την γυναίκα αλλά ανέφικτο γι αυτήν.
ΕΚΤΡΩΣΗ
Μια άλλη δυναστεύση της γυναίκας στην αρχαία Αθήνα είναι το δικαίωμα του ανδρός να εξαναγκάσει την γυναίκα του να προβεί σε έκτρωση, όταν έκρινε πως για διάφορους λόγους ένα νέο παιδί περίττευε στην οικογένεια. Μπορούσε να την εξαναγκάσει να θανατώσει το νεογέννητο πράγμα που γίνονταν με αποκρουστική συνέχεια για τα κορίτσια. Το παράξενο είναι ότι κανείς αρχαίος φιλόσοφος δεν ύψωσε την φωνή του ενάντια σε αυτό το αποτρόπαιο έθιμο που γίνονταν σε όλη την Ελλάδα εκτός από την Θήβα. Αντίθετα τόσο ο Αριστοτέλης όσο και ο Πλάτων συνιστούσαν την έκτρωση ως μέσω ενάντια στον υπερπληθυσμό των πόλεων όπως επίσης συνιστούσαν και την έκθεση (τοποθέτηση πάνω σε σορό από σκουπίδια και πώληση ως σκλάβου). Στους μετέπειτα αιώνες όταν οι ρωμαϊκές λεγεώνες κατέβηκαν στην Ελλάδα, έγινε αντιληπτό το εσφαλμένο της θεωρίας αυτής, που είχε στο μεταξύ μειώσει ή κρατήσει στάσιμο τον πληθυσμό των αρχαίων πόλεων.
ΠΑΤΡΙΚΗ ΕΞΟΥΣΙΑ
Η πατρική εξουσία είναι αναλλοίωτη για όλα τα χρόνια των τέκνων εκτός από το αγόρι κατά το 18ο έτος της ηλικίας του. Τα κορίτσια όπως ανάφερα δεν ενηλικιώνονταν ποτέ. Ο πατέρας ενεργεί ως δικαστής και τιμωρός των αταθαλσιών των τεκνών του. Στην έσχατη περίπτωση μπορεί να τα διώξει από το σπίτι και διαμέσου κήρυκα ανακοινώσει την αποκήρυξη τους. Την κόρη του μπορεί να την πουλήσει δούλη αν αντιληφθεί ότι παραστράτησε. Κι όμως στην Εθνική ρώμη η κατάσταση είναι χειρότερη εφόσον ο πατέρας έχει δικαίωμα ζωής ή θανάτου (jus vitae etnecis) ακόμη και μετά την ενηλικίωση εκτός κι αν έχει προηγηθεί χειραφέτηση.
ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΑ
Το αγόρι μένει υπό την επιρροή της μητέρας μέχρι το 7ο έτος της ηλικίας του αλλά μετά απομακρύνεται από αυτήν ώστε να μην τίποτα από την αξιοπρέπειά του στην ατμόσφαιρα του γυναικωνίτη. Το κορίτσι αντιθέτως ακολουθεί το παράδειγμα της μητέρας όπου και από αυτήν μαθαίνει τις 2 μεγάλες αρετές που θα την αναδείξουν σαν μια αξιόπιστη οικοδέσποινα. 1) να υποτάσσεται στον μέλλοντα σύζυγό της και να μένει όσο το δυνατόν στην διακριτική αφάνεια του νοικοκυριού της. Στην ανατροφή των παιδιών τη γυναίκα βοηθάει και μια γυναίκα «η τροφός».
ΤΑΦΗ
Ακόμη και μετά το θάνατό της η γυναίκα δεν έπρεπε να προκαλεί την προσοχή του ανδρικού πληθυσμού γι αυτό και δεν επιτρέπονταν στον τάφο της να αναγερθεί το άγαλμά της, ενώ το άγαλμα του άνδρα ηρωποιουμένου υψώνονταν συνηθέστατα επί του μνήματος. Μάλιστα και στη αρχή τα επιτύμβια ανάγλυφα παρίσταναν μόνο άνδρες
ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΟ
Πάλι η γυναίκα σε μειονεκτική θέση καθώς αν υπήρχαν άρρενες απόγονοι η περιουσία μοιράζονταν μόνο σε αυτούς με την υποχρέωση μόνο να προικίσουν την αδελφή τους. Αν υπάρχει μόνο μια θυγατέρα τότε κληρονομεί τον αποθανόντα ως επίκληρος με την αναβλητική δηλαδή αίρεση να νυμφευθεί τον πλησιέστερο συγγενή του αποθανόντος και ότι την περιουσία, τον κλήρο, θα τον μεταβιβάσει στ άρρενα παιδιά που θ γεννηθούν από αυτό τον γάμο.
ΔΙΑΣΚΕΔΑΣΗ - ΣΥΜΠΟΣΙΑ
Η γυναίκα δεν συμμετείχε στην κοινωνική ζωή και στην διασκέδαση του άνδρα της και δεν γνώριζε τους φίλους του. Όπου συγκεντρώνονταν οι άνδρες οι γυναίκες δεν παρουσιάζονταν. Στα συμπόσια όπου οι άνδρες παραδίδονταν στις αγκαλιές των εταίρων και των αυλητρίδων, ήταν αδιανόητη.
ΠΟΛΙΤΙΚΗ
Δεν γίνεται καν λόγος για συμμετοχή της γυναίκας στα πολιτικά πράγματα. Ο Περικλής θα κατηγορηθεί γιατί η Ασπασία τον επηρέαζε στην λήψη πολιτικών αποφάσεων.
ΠΑΛΛΑΚΙΔΕΣ - ΕΤΑΙΡΕΣ
Εκτός από τις νόμιμες γυναίκες στην αρχαιότητα υπήρχε και μι άλλη κατηγορία γυναικών. Οι παλλακίδες προέρχονται από την τάξη των μετοίκων ή κατάγονταν από γονείς ξένους, Ίωνες κυρίως. Σύμφωνα με τον Αθηναϊκό νόμο του 451 - 450 π.Χ. ο γάμος Αθηναίου με γυναίκα της οποίας ο πατέρας δεν είχε πολιτικά δικαιώματα ήταν παράνομος. Για να ξεπερασθεί αυτό το πρόβλημα ο Αθηναίος επιτρεπόταν να έχει μια ημινομική σχέση, ελεύθερο δεσμό παράλληλα με τον γάμο, την παλλακεία. Ένας Αθηναίος ρήτορας αναφέρει στην έκταση του «προβλήματος» της εποχής του : «Έχομε τις παλλακίδες για την απόλαυση και τις συζύγους για να μας δίνουν νόμιμα τέκνα και να είναι πιστοί φύλακες του οίκου». Επειδή οι παντρεμένες γυναίκες δεν είχαν σχεδόν καθόλου μόρφωση τον 5 αιώνα και δεν ήταν οι καταλληλότερες για συζητήσεις περί φιλοσοφίας, πολιτικής, τέχνης κ.α. επικρατούσε η συνήθεια η εξωσυζυγική σχέση να είμαι είναι μόνο μια ερωτική σχέση αλλά ένας συνδυασμός του έρωτα και της πνευματικής καλλιέργειας. Τον συνδυασμό αυτό τον είχαν πετύχει ορισμένες διάφορες εταίρες, κόρες κυρίως της Ιωνίας αλλά και της Αθήνας, όχι όμως καλών οικογενειών, που από την μια λάτρευαν την Αφροδίτη αλλά από την άλλη συναναστρέφονταν σοφιστές και φιλοσόφους, συζούσαν με ποιητές, καλλιτέχνες και μάθαιναν μουσική και χορό. Μερικές έγιναν πολύ γνωστές όπως η «Μάτα Χάρη» της εποχής Θαργηλία, όπου έπαιζε στην Αθήνα ρόλο πράκτορα των Περσών και παρέσυρε πολλούς στον Μηδισμό. Η Φρύνη μετά την καταστροφή των Θηβών, πρότεινε στους Θηβαίους να ανοικοδομήσει την πόλη με δικά της χρήματα αρκεί να αναγράφονταν αυτό σε μια επιγραφή. Οι Θηβαίοι δεν δέχθηκαν διότι το θεωρούσαν αυτό ατιμωτικό. Η Θαίς, έσπρωξε τον Μ. Αλέξανδρο στην πυρπόληση των ανακτόρων της Περσέπολης. Η Ασπασία η Μιλησία , η αγαπημένη σύντροφος του Περικλή τον οδήγησε στο χωρισμό από την νόμιμη σύζυγό του και προκάλεσε την οργή των Αθηναίων.
ΣΟΦΙΣΤΕΣ
Αυτή η επιμόρφωση των εταίρων οδήγησε σιγά - σιγά και μέσω των σοφιστών στο φυσικό δίκαιο που είναι ανώτερο από τις ανθρώπινες συμβάσεις και αμφισβητεί την κατωτερότητα των δούλων και των βαρβάρων. Γιατί όχι και των γυναικών Στους ποιητές του 5ου αιώνα θα αρχίζουμε να βλέπουμε και τις πρώτες συμπάθειες προς το γυναικείο φύλο. Στις «Ικέτιδες» του Αισχύλου, στην «Αντιγόνη» του Σοφοκλή, ως και ο Ευριπίδης, αυτός ο απατημένος σύζυγος, θα είναι μεγάλος απολογητής των γυναικών. Ο Σωκράτης δίνει μια αρχή Φεμινισμού «Η γυναικεία φύσις δεν είναι σε τίποτα κατώτερη από την ανδρική και είναι δυνατόν να διδάξει κανείς σε μια γυναίκα απολύτως όσα επιθυμεί να γνωρίζει». Αλλά ο μεγάλος θεωρητικός του Φεμινισμού στην αρχαιότητα είναι ο Πλάτων «κρείττονας ημίν και εγγυτέρων θεών οικούντας». Κατά τον Πλάτωνα η κατωτερότητα των γυναικών οφείλεται στην εκπαίδευση που έλαβαν.
Πηγή: Ιστορία εικονογραφημένη, τεύχος 21, άρθρο «οι γυναίκες της Αθήνας στην αρχαιότητα», Κ. Κιουπκιολής, σελ. 24)
ΓΥΝΑΙΚΩΝΙΤΗΣ
Είναι το ιδιαίτερο μέρος του οίκου που προορίζεται για την κατοικία των γυναικών. Λέγονταν και : γυναικών, γυναίκειον, γυναικωνίτης, γυναικίτης, γυναικηΐη . Στους Τούρκους ονομάζονταν χαρεαλίκ, στους Πέρσες εντερούν,σ τους Ινδούς ζενανέκ.
Από άποψη της ιστορίας της τέχνης, ο καθορισμός ενός ενιαίου αρχιτεκτονικού τύπου γυναικωνίτη ως ενδιαιτήματος καθίσταται αδύναμος, δεδομένου ότι η θέση των γυναικείων διαμερισμάτων στο σύνολο του οίκου εξαρτήθηκε, όπως ήταν φυσικό, από τον τύπο του οικήματος που επικρατούσε στις διάφορες εποχές και κοινωνικές τάξεις της ελληνικής αρχαιότητας.
Η πρώτη διάκριση του γυναικωνίτη από το λοιπό οίκημα ξεκίνησε την εποχή του Ομήρου και διαφωτίζεται από τις αναφορές του Ομήρου και τις αρχαιολογικές ανασκαφές στην Κνωσό, στην Τύρινθα στην Τροία κ.λ.π.
Στα χρόνια του Ομήρου ο γυναικωνίτης της Πηνελόπης είναι κέδρινος, αρωματισμένος, πλήρης κοσμημάτων, υψήροφος, βαρύτιμος αλλά στα μεταγενέστερα οικήματα ή λείπει παντελώς ή είναι ένα πενιχρό και σκοτεινό δωμάτιο στο οποίο καταφεύγει η οικοδέσποινα κατά τις επισκέψεις και τις δεξιώσεις των ανδρών. Κατά τα ελληνιστικά χρόνια ο γυναικωνίτης γίνεται περισσότερο σύνθετος.
Γενικό γνώρισμα του γυναικωνίτη σε όλες τις εποχές είναι ότι βρίσκεται πάντοτε στο βάθος του οίκου. Αυτό γίνεται για δύο λόγους, για την φύλαξη των γυναικών και για την ασφαλή αποθήκευση σε αυτόν κάθε πολύτιμου θησαυρού, τροφίμων κ.λ.π., διότι πλην της παραμονής των γυναικών, ο γυναικωνίτης χρησιμοποιούνταν και ως θησαυροφυλάκιο (Ξενοφ. Οικον. 9, 3). Στο ανάκτορο της Ιθάκης χρυσός και χαλκός συσσωρεύονται στο θάλαμο μαζί με το κρασί και τον έλαιο (Οδύσ. Β. 338)
Η ιδέα του χωρισμού των γυναικών από τους υπόλοιπους άρρενες κάτοικους του σπιτιού έχει αρχής τις παλιότερες εποχές που το γυναικείο φύλλο ήταν υποταγμένο στο ανδρικό. Στον ελληνικό γυναικωνίτη αυτή η αντίληψη είναι εμφανέστατη. Ο γυναικωνίτης αποτελεί κατά κάποιο τρόπο φυλακή της γυναίκας. Η μέταυλος θύρα παραμένει κλειδωμένη κάθε νύχτα. Η καταπακτή της κλίμακας του ομηρικού υπερώου (που διαμένουν οι ανύπανδρες κόρες των βασιλιάδων και το γυναικείο προσωπικό) σύγκειται εκ «δικλίδων» (διφύλλων) σανίδων πυκνές και καλά αρμοσμένες. Ο γυναικωνίτης της Τύρινθας, περιστοιχίζεται από παχύτατους τοίχους και μοιάζει καταπληκτικά προς το Τουρκικό χαρέμι.
Στην αρχαϊκή οικία θυρωρός φυλάσσει την θύρα και κροούει ρόπτρον, ώστε επισκέπτης εισερχόμενος να μην δει την οικοδέσποινα και τις θυγατέρες στην αυλή. Η έξοδος των γυναικών από το σπίτι γίνεται μόνο σε κηδείες, σπουδαίες εορτές και επισκέψεων. Πάρα ταύτα υπήρχαν και τοπικές εξαιρέσεις, όπως στην Χίο, στην Τέο και στην Σπάρτη (Πλουτ. Λυκ. 14.15). Αυτό γίνεται και στους μεταγενέστερους ιδίως χρόνους, αλλά και στην Ομηρική εποχή, η Ναυσικά, μόνη με άλλες κορασίδες παίζει σε έρημη παραλία. Ο γυναικωνίτης για την οικοδέσποινα είναι εργαστήριο, τόπος ανάπαυσης και αίθουσα καλλωπισμού ταυτόχρονα. Μόλις κατά την ελληνορωμαϊκή περίοδο χαλαρώνεται ικανά ο περιορισμός αυτός της γυναίκας και ο γυναικωνίτης χάνει την κυρίαρχη θέση του στην ζωή της γυναίκας.
Πηγή: Παπάς. Π.Ν., φιλόλογος, Μεγάλη ελληνική Εγκυκλοπαίδεια , τόμος Η΄, σελ. 782
Ο Περικλής καθορίζει προς το τέλος του περίφημου επιταφίου του, καθορίζει την θέση και την συμπεριφορά των γυναικών της εποχής του. Ούτε λίγο ούτε πολύ, λέει σε αυτές να φροντίζουν να μην ακουσθεί το όνομά τους, ούτε για καλό ούτε για κακό μεταξύ των ανδρών. Τις περιορίζει δηλαδή με τον πιο κατηγορηματικό τρόπο στην ανωνυμία του γυναικωνίτη.
Προσωπικότητα περιορισμένη πνευματικά, όπως πίστευαν οι αρχαίοι, η γυναίκα έχει σε όλη την περίοδο της αρχαιότητας, εκτός ελαχίστων περιπτώσεων, έναν ασφυκτικά στενό κύκλο δραστηριότητας, ένα λιλιπούτειο βασίλειο, το σπίτι της και την φροντίδα του. Αντίληψη που ξεκάθαρα διατυπώνει ο Ξενοφώντας στον «Οικονομικό» του. Παρουσιάζει εκεί το πορτραίτο της τέλειας Αθηναίας δέσποινας, που παραμένει αναλλοίωτο μέχρι την έλευση του Χριστιανισμού.
Αξίζει να παρακολουθήσουμε την ζωή της Αθηναίας του 5ου αιώνα (Χρυσός αιώνα Περικλή), σχηματίζοντας έτσι μια για γενική αντίληψη και για την κατάσταση στην οποία βρίσκονταν οι γυναίκες κατά την αρχαιότητα. Σε ορισμένες βέβαια πόλεις, όπως στην Σπάρτη, Γόρτυνα και Χίο , η κατάσταση ήταν διαφορετική και η πολιτεία αναγνώριζε μεγάλο κύκλο γυναικείας δραστηριότητας. Όμως αυτές ήταν απλές εξαιρέσεις, ενώ τον κανόνα αποτελούσε η ζωή της Αθηναίας, όπως την γνωρίζουμε από τα έργα ποιητών, ιστορικών, από τα αττικά αγγεία, που αναπαριστούν σκηνές από τον οικογενειακό βίο, και από επιτύμβιες στύλες.
ΔΙΑΡΚΗΣ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΣ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ
Σε όλη την ζωή της βρισκόταν υπό την εξουσία του πατέρα της ή του αδελφού της ή του συζύγου της. Κλεισμένη διαρκώς στο γυναικωνίτη, δεν μετείχε καθόλου στην κοινωνική ζωή της πόλεως ούτε μπορούσε να έχει γνώμη για βασικά θέματα του οίκου. Το νομικό αυτό καθεστώς διατηρήθηκε επί αιώνες.
ΝΟΜΙΚΗ ΑΠΟΨΗ
Από νομική άποψη η γυναίκα θεωρείται ανήλικη και από την γέννησή της ως το θάνατό της. Σε όλη της την ζωή βρίσκονταν υπό κηδεμονία ή καλύτερα υπό επιτροπεία, την οποία ονόμαζε «κυριεία», ενώ τον επίτροπό της «κύριο». Με τον γάμο της η γυναίκα απλώς αλλάζει κηδεμόνα. Από την επιτροπεία του πατέρα της ή του μεγαλύτερου αδελφού της περιέρχεται στην επιτροπεία του συζύγου της. Ακόμη και μετά το θάνατό του δεν υπάρχει περίπτωση να βρει την αυτεξουσιότητάς της. Ο μεγαλύτερός της υιός γίνεται κηδεμόνας της. Και αν δεν υπήρχε υιός τότε αναλάμβανε ένας από τους πλησιέστερους άρρενες συγγενείς της. Το άδικο αυτό νομικό πλαίσιο για τις σημερινές αντιλήψεις δικαιολογούσαν οι αρχαίοι κατά τον απλούστερο τρόπο. Επικαλούνταν την φυσική, πνευματική, και ηθική γυναικεία αδυναμία, η οποία εξασθενίζει την θέληση των γυναικών και τις καθιστά εύκολη λεία των επιτήδειων. Χαρακτηριστική είναι η επί τους θέματος αντίληψη του Αριστοτέλη «Ὁ μὲν γὰρ δοῦλος οὐκ ἔχει τὸ βουλευτικόν, τὸ δὲ θῆλυ ἔχει μέν, ἀλλ’ ἄκυρον, ὁ δὲ παῖς ἔχει μὲν ἀλλ’ ἀτελές»
ΓΑΜΟΣ
Με τον γάμο της η Αθηναία αφήνει τον γυναικωνίτη του πατρικού σπιτιού και εγκαθίσταται για την υπόλοιπη ζωή της στον γυναικωνίτη του συζυγικού της σπιτιού. Παντρεύεται πολύ νέα από τα 15 ή 14 και δεν προλαβαίνει να εγκαταλείψει τις «κούκλες της» και πρέπει να μάθει να ανατρέφει παιδιά. Για τον Αριστοτέλη ιδανική ηλικία γάμου είναι: για τους άνδρες το 37ο έτος και για τις γυναίκες το 18ο. Γάμος από έρωτα στην αρχαία αθηναϊκή κοινωνία δεν εννοείται. Περιορισμένες στον γυναικωνίτη οι γυναίκες δεν έχουν την ευκαιρία να γνωρίσουν τους μέλλοντες συζύγους τους. Την φυσική έλξη μεταξύ των μελλόντων συζύγων αντικαθιστά η συμφωνία του πατέρα της νύφης με τον υποψήφιο γαμπρό ενώ δεν λείπουν οι περιπτώσεις όπου ο πατέρας διαλέγει την σύζυγο του υιού του. Οι περισσότεροι γάμοι γίνονταν κατά τον 7ο μήνα του Αττικού ημερολόγιου, τον αφιερωμένο στην προστάτιδα του γάμου Ήρα, τον Γαμηλιώνα (Φεβρουάριο) και κατά την πανσέληνο παντρεύονταν τα περισσότερα αθηναϊκά ζευγάρια. Οι γαμήλιες τελετές διαρκούσαν 3 ημέρες. Τις πρώτες ημέρες κατελάμβαναν οι προετοιμασίες του γάμου, τα προαύλια, την δεύτερη μέρα γίνονταν ο γάμος και ακολουθούσαν την τρίτη μέρα τα επαύλια.
Την προπαραμονή του γάμου ο πατέρας της νύφης πρόσφερε τους θεούς θυσίες. Είναι οι καθιερωμένες «άπαρχαί», για να ευτυχήσουν οι μελλόνυμφοι. Η ίδια η νύφη εκτελεί τα «προτέλεια» ή «προγάμεια». Προσφέρει δηλαδή στην Αρτέμιδα τις κούκλες της και μια μπούκλα από τα μαλλιά της, σημάδι πως αναλαμβάνει τις σοβαρές φροντίδες της έγγαμης γυναίκας, της συζύγου.
Την παραμονή του γάμου γίνονταν οι τελευταίες προετοιμασίες. Ανάμεσα τους το λουτρό της νύφης, η «λουτροφορία», παρουσιάζει την μεγαλύτερη γραφικότητα και αποτελεί αγαπημένο θέμα παραστάσεων στα αττικά αγγεία. Από την κρήνη Καλλιρόη, κοντά στον Ιλισό, έφερνα οι φίλες της νύφης το νερό για να την πλύνουν, μέσα σε μεγάλες λουτροφόρες. Σε ένα αγγείο του 440 π.Χ. περίπου, παριστάνεται η νύφη δειλή και συνεσταλμένη, χαμηλοβλεπούσα, ανάμεσα στις φιλενάδες της, που κρατούν δάδες, ενώ προηγείται άλλη νεαρή κόρη κρατώντας λουτροφόρο. Ένα μικρό αγόρι παίζει τον αυλό μπροστά στην συνοδεία. Ο μικρός αυλητής πρέπει να έχει και του δύο γονείς του ζωντανούς για να φέρει γούρι στην νύφη. Η παρθενική σεμνότητα που κατοπτρίζεται στην στάση της νύφης, η συγκρατημένη χαρά των κοριτσιών, που την συνοδεύουν, δίνουν στην σκηνή τον χαρακτήρα μιας τελετουργίας.
Το πρωί της ημέρας του γάμου στόλιζαν την νύφη, υπό την διεύθυνση της «νυμφευτρίας», η οποία κατά κάποιο τρόπο ήταν η κυρία επί των τιμών. Στον περίφημο επίνητρο της Ερετρίας, του Εθνικού αρχαιολογικού Μουσείου, έχουμε μια ωραιοτάτη εικόνα της γαμήλιας προετοιμασίας της Αρμονίας. Πάνω σε έδρανο κάθεται η νύφη στολισμένη με το περιδέραιο και τα βραχιόλια της. Στην άκρη αριστερά η μητέρα της, η Αφροδίτη, βγάζει από το κουτί που της προσφέρει ένας ερωτιδεύς ένα ακόμη κόσμημα για την κόρη της. Στην άλλη άκρη της εικόνας ο Ίμερος προσφέρει το δοχείο με το άρωμα.
Στο σπίτι του πατέρα της νύφης προσφέρονταν το γαμήλιο γεύμα και γίνονταν και οι θυσίες στους προστάτες του γάμου θεούς όπου και επισφραγίζονταν και η πράξη του γάμου. Μετά το τέλος του γεύματος η νύφη, που μέχρι στιγμής ήταν καλυμμένη με το πέπλο της αποκαλύπτεται. Είναι μια επίσημη ώρα τα «ἀνακαλυπτήρια», καθώς λέγονταν, και ο γαμπρός με τους συγγενείς του προσφέρονταν τότε τα ανακαλυπτήρια δώρα στην νύφη. Κατόπιν αναχωρούν όλοι σε πομπή για το σπίτι του γαμπρού. Η νύφη κρατά σύμβολα της οικιακής της εξουσίας, ένα κόσκινο, ένα γουδοχέρι και μια σχάρα, τα οποία όταν φτάσει στο νέο σπίτι, θα κρεμάσει στην πόρτα του συζυγικού θαλάμου. Μια εύθυμη συνοδεία τους ακολουθείς κρατώντας δάδες.
ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ
Στην σημερινή κοινωνία στόχος του γάμου είναι η συνταύτιση ψυχική και συναισθηματική των συζύγων (κοινωνία του βίου) Στην αρχαιότητα όμως σκοπός του γάμου είναι η τεκνοποιία. Αποτέλεσμα αυτής της λογικής είναι η κόρη ενός ανδρός που δεν έχει άρρενες υιούς να νυμφευθεί τον πλησιέστερο συγγενή του πατέρα της για να δώσει τον πολυπόθητο υιό στον νεκρό. Μετά τον γάμο της η Αθηναία αφιερώνεται στο σπίτι της για όλη της την ζωή. Τρία είναι τα καθήκοντά της 1) να δώσει παιδιά στην οικογένειά του συζύγου της και να τα αναθρέψει 2) να εκτελεί τις οικιακές εργασίες 3) να παρακολουθεί το υπηρετικό προσωπικό.
ΔΙΑΖΥΓΙΟ
Ήταν πολύ απλό για τον άνδρα. Μια απλή δήλωσης ενώπιον του άνδρα ενώπιον μαρτύρων ότι χωρίζει την γυναίκα του και αναλαμβάνει την υποχρέωση να επιστρέψει την προίκα της. Για την γυναίκα όμως χρειάζονταν δικαστική απόφαση. Τα παιδιά τα κρατούσε πάντα ο πατέρας. Έτσι ενώ νομικώς το διαζύγιο ήταν εφικτό για την γυναίκα αλλά ανέφικτο γι αυτήν.
ΕΚΤΡΩΣΗ
Μια άλλη δυναστεύση της γυναίκας στην αρχαία Αθήνα είναι το δικαίωμα του ανδρός να εξαναγκάσει την γυναίκα του να προβεί σε έκτρωση, όταν έκρινε πως για διάφορους λόγους ένα νέο παιδί περίττευε στην οικογένεια. Μπορούσε να την εξαναγκάσει να θανατώσει το νεογέννητο πράγμα που γίνονταν με αποκρουστική συνέχεια για τα κορίτσια. Το παράξενο είναι ότι κανείς αρχαίος φιλόσοφος δεν ύψωσε την φωνή του ενάντια σε αυτό το αποτρόπαιο έθιμο που γίνονταν σε όλη την Ελλάδα εκτός από την Θήβα. Αντίθετα τόσο ο Αριστοτέλης όσο και ο Πλάτων συνιστούσαν την έκτρωση ως μέσω ενάντια στον υπερπληθυσμό των πόλεων όπως επίσης συνιστούσαν και την έκθεση (τοποθέτηση πάνω σε σορό από σκουπίδια και πώληση ως σκλάβου). Στους μετέπειτα αιώνες όταν οι ρωμαϊκές λεγεώνες κατέβηκαν στην Ελλάδα, έγινε αντιληπτό το εσφαλμένο της θεωρίας αυτής, που είχε στο μεταξύ μειώσει ή κρατήσει στάσιμο τον πληθυσμό των αρχαίων πόλεων.
ΠΑΤΡΙΚΗ ΕΞΟΥΣΙΑ
Η πατρική εξουσία είναι αναλλοίωτη για όλα τα χρόνια των τέκνων εκτός από το αγόρι κατά το 18ο έτος της ηλικίας του. Τα κορίτσια όπως ανάφερα δεν ενηλικιώνονταν ποτέ. Ο πατέρας ενεργεί ως δικαστής και τιμωρός των αταθαλσιών των τεκνών του. Στην έσχατη περίπτωση μπορεί να τα διώξει από το σπίτι και διαμέσου κήρυκα ανακοινώσει την αποκήρυξη τους. Την κόρη του μπορεί να την πουλήσει δούλη αν αντιληφθεί ότι παραστράτησε. Κι όμως στην Εθνική ρώμη η κατάσταση είναι χειρότερη εφόσον ο πατέρας έχει δικαίωμα ζωής ή θανάτου (jus vitae etnecis) ακόμη και μετά την ενηλικίωση εκτός κι αν έχει προηγηθεί χειραφέτηση.
ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΑ
Το αγόρι μένει υπό την επιρροή της μητέρας μέχρι το 7ο έτος της ηλικίας του αλλά μετά απομακρύνεται από αυτήν ώστε να μην τίποτα από την αξιοπρέπειά του στην ατμόσφαιρα του γυναικωνίτη. Το κορίτσι αντιθέτως ακολουθεί το παράδειγμα της μητέρας όπου και από αυτήν μαθαίνει τις 2 μεγάλες αρετές που θα την αναδείξουν σαν μια αξιόπιστη οικοδέσποινα. 1) να υποτάσσεται στον μέλλοντα σύζυγό της και να μένει όσο το δυνατόν στην διακριτική αφάνεια του νοικοκυριού της. Στην ανατροφή των παιδιών τη γυναίκα βοηθάει και μια γυναίκα «η τροφός».
ΤΑΦΗ
Ακόμη και μετά το θάνατό της η γυναίκα δεν έπρεπε να προκαλεί την προσοχή του ανδρικού πληθυσμού γι αυτό και δεν επιτρέπονταν στον τάφο της να αναγερθεί το άγαλμά της, ενώ το άγαλμα του άνδρα ηρωποιουμένου υψώνονταν συνηθέστατα επί του μνήματος. Μάλιστα και στη αρχή τα επιτύμβια ανάγλυφα παρίσταναν μόνο άνδρες
ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΟ
Πάλι η γυναίκα σε μειονεκτική θέση καθώς αν υπήρχαν άρρενες απόγονοι η περιουσία μοιράζονταν μόνο σε αυτούς με την υποχρέωση μόνο να προικίσουν την αδελφή τους. Αν υπάρχει μόνο μια θυγατέρα τότε κληρονομεί τον αποθανόντα ως επίκληρος με την αναβλητική δηλαδή αίρεση να νυμφευθεί τον πλησιέστερο συγγενή του αποθανόντος και ότι την περιουσία, τον κλήρο, θα τον μεταβιβάσει στ άρρενα παιδιά που θ γεννηθούν από αυτό τον γάμο.
ΔΙΑΣΚΕΔΑΣΗ - ΣΥΜΠΟΣΙΑ
Η γυναίκα δεν συμμετείχε στην κοινωνική ζωή και στην διασκέδαση του άνδρα της και δεν γνώριζε τους φίλους του. Όπου συγκεντρώνονταν οι άνδρες οι γυναίκες δεν παρουσιάζονταν. Στα συμπόσια όπου οι άνδρες παραδίδονταν στις αγκαλιές των εταίρων και των αυλητρίδων, ήταν αδιανόητη.
ΠΟΛΙΤΙΚΗ
Δεν γίνεται καν λόγος για συμμετοχή της γυναίκας στα πολιτικά πράγματα. Ο Περικλής θα κατηγορηθεί γιατί η Ασπασία τον επηρέαζε στην λήψη πολιτικών αποφάσεων.
ΠΑΛΛΑΚΙΔΕΣ - ΕΤΑΙΡΕΣ
Εκτός από τις νόμιμες γυναίκες στην αρχαιότητα υπήρχε και μι άλλη κατηγορία γυναικών. Οι παλλακίδες προέρχονται από την τάξη των μετοίκων ή κατάγονταν από γονείς ξένους, Ίωνες κυρίως. Σύμφωνα με τον Αθηναϊκό νόμο του 451 - 450 π.Χ. ο γάμος Αθηναίου με γυναίκα της οποίας ο πατέρας δεν είχε πολιτικά δικαιώματα ήταν παράνομος. Για να ξεπερασθεί αυτό το πρόβλημα ο Αθηναίος επιτρεπόταν να έχει μια ημινομική σχέση, ελεύθερο δεσμό παράλληλα με τον γάμο, την παλλακεία. Ένας Αθηναίος ρήτορας αναφέρει στην έκταση του «προβλήματος» της εποχής του : «Έχομε τις παλλακίδες για την απόλαυση και τις συζύγους για να μας δίνουν νόμιμα τέκνα και να είναι πιστοί φύλακες του οίκου». Επειδή οι παντρεμένες γυναίκες δεν είχαν σχεδόν καθόλου μόρφωση τον 5 αιώνα και δεν ήταν οι καταλληλότερες για συζητήσεις περί φιλοσοφίας, πολιτικής, τέχνης κ.α. επικρατούσε η συνήθεια η εξωσυζυγική σχέση να είμαι είναι μόνο μια ερωτική σχέση αλλά ένας συνδυασμός του έρωτα και της πνευματικής καλλιέργειας. Τον συνδυασμό αυτό τον είχαν πετύχει ορισμένες διάφορες εταίρες, κόρες κυρίως της Ιωνίας αλλά και της Αθήνας, όχι όμως καλών οικογενειών, που από την μια λάτρευαν την Αφροδίτη αλλά από την άλλη συναναστρέφονταν σοφιστές και φιλοσόφους, συζούσαν με ποιητές, καλλιτέχνες και μάθαιναν μουσική και χορό. Μερικές έγιναν πολύ γνωστές όπως η «Μάτα Χάρη» της εποχής Θαργηλία, όπου έπαιζε στην Αθήνα ρόλο πράκτορα των Περσών και παρέσυρε πολλούς στον Μηδισμό. Η Φρύνη μετά την καταστροφή των Θηβών, πρότεινε στους Θηβαίους να ανοικοδομήσει την πόλη με δικά της χρήματα αρκεί να αναγράφονταν αυτό σε μια επιγραφή. Οι Θηβαίοι δεν δέχθηκαν διότι το θεωρούσαν αυτό ατιμωτικό. Η Θαίς, έσπρωξε τον Μ. Αλέξανδρο στην πυρπόληση των ανακτόρων της Περσέπολης. Η Ασπασία η Μιλησία , η αγαπημένη σύντροφος του Περικλή τον οδήγησε στο χωρισμό από την νόμιμη σύζυγό του και προκάλεσε την οργή των Αθηναίων.
ΣΟΦΙΣΤΕΣ
Αυτή η επιμόρφωση των εταίρων οδήγησε σιγά - σιγά και μέσω των σοφιστών στο φυσικό δίκαιο που είναι ανώτερο από τις ανθρώπινες συμβάσεις και αμφισβητεί την κατωτερότητα των δούλων και των βαρβάρων. Γιατί όχι και των γυναικών Στους ποιητές του 5ου αιώνα θα αρχίζουμε να βλέπουμε και τις πρώτες συμπάθειες προς το γυναικείο φύλο. Στις «Ικέτιδες» του Αισχύλου, στην «Αντιγόνη» του Σοφοκλή, ως και ο Ευριπίδης, αυτός ο απατημένος σύζυγος, θα είναι μεγάλος απολογητής των γυναικών. Ο Σωκράτης δίνει μια αρχή Φεμινισμού «Η γυναικεία φύσις δεν είναι σε τίποτα κατώτερη από την ανδρική και είναι δυνατόν να διδάξει κανείς σε μια γυναίκα απολύτως όσα επιθυμεί να γνωρίζει». Αλλά ο μεγάλος θεωρητικός του Φεμινισμού στην αρχαιότητα είναι ο Πλάτων «κρείττονας ημίν και εγγυτέρων θεών οικούντας». Κατά τον Πλάτωνα η κατωτερότητα των γυναικών οφείλεται στην εκπαίδευση που έλαβαν.
Πηγή: Ιστορία εικονογραφημένη, τεύχος 21, άρθρο «οι γυναίκες της Αθήνας στην αρχαιότητα», Κ. Κιουπκιολής, σελ. 24)
ΓΥΝΑΙΚΩΝΙΤΗΣ
Είναι το ιδιαίτερο μέρος του οίκου που προορίζεται για την κατοικία των γυναικών. Λέγονταν και : γυναικών, γυναίκειον, γυναικωνίτης, γυναικίτης, γυναικηΐη . Στους Τούρκους ονομάζονταν χαρεαλίκ, στους Πέρσες εντερούν,σ τους Ινδούς ζενανέκ.
Από άποψη της ιστορίας της τέχνης, ο καθορισμός ενός ενιαίου αρχιτεκτονικού τύπου γυναικωνίτη ως ενδιαιτήματος καθίσταται αδύναμος, δεδομένου ότι η θέση των γυναικείων διαμερισμάτων στο σύνολο του οίκου εξαρτήθηκε, όπως ήταν φυσικό, από τον τύπο του οικήματος που επικρατούσε στις διάφορες εποχές και κοινωνικές τάξεις της ελληνικής αρχαιότητας.
Η πρώτη διάκριση του γυναικωνίτη από το λοιπό οίκημα ξεκίνησε την εποχή του Ομήρου και διαφωτίζεται από τις αναφορές του Ομήρου και τις αρχαιολογικές ανασκαφές στην Κνωσό, στην Τύρινθα στην Τροία κ.λ.π.
Στα χρόνια του Ομήρου ο γυναικωνίτης της Πηνελόπης είναι κέδρινος, αρωματισμένος, πλήρης κοσμημάτων, υψήροφος, βαρύτιμος αλλά στα μεταγενέστερα οικήματα ή λείπει παντελώς ή είναι ένα πενιχρό και σκοτεινό δωμάτιο στο οποίο καταφεύγει η οικοδέσποινα κατά τις επισκέψεις και τις δεξιώσεις των ανδρών. Κατά τα ελληνιστικά χρόνια ο γυναικωνίτης γίνεται περισσότερο σύνθετος.
Γενικό γνώρισμα του γυναικωνίτη σε όλες τις εποχές είναι ότι βρίσκεται πάντοτε στο βάθος του οίκου. Αυτό γίνεται για δύο λόγους, για την φύλαξη των γυναικών και για την ασφαλή αποθήκευση σε αυτόν κάθε πολύτιμου θησαυρού, τροφίμων κ.λ.π., διότι πλην της παραμονής των γυναικών, ο γυναικωνίτης χρησιμοποιούνταν και ως θησαυροφυλάκιο (Ξενοφ. Οικον. 9, 3). Στο ανάκτορο της Ιθάκης χρυσός και χαλκός συσσωρεύονται στο θάλαμο μαζί με το κρασί και τον έλαιο (Οδύσ. Β. 338)
Η ιδέα του χωρισμού των γυναικών από τους υπόλοιπους άρρενες κάτοικους του σπιτιού έχει αρχής τις παλιότερες εποχές που το γυναικείο φύλλο ήταν υποταγμένο στο ανδρικό. Στον ελληνικό γυναικωνίτη αυτή η αντίληψη είναι εμφανέστατη. Ο γυναικωνίτης αποτελεί κατά κάποιο τρόπο φυλακή της γυναίκας. Η μέταυλος θύρα παραμένει κλειδωμένη κάθε νύχτα. Η καταπακτή της κλίμακας του ομηρικού υπερώου (που διαμένουν οι ανύπανδρες κόρες των βασιλιάδων και το γυναικείο προσωπικό) σύγκειται εκ «δικλίδων» (διφύλλων) σανίδων πυκνές και καλά αρμοσμένες. Ο γυναικωνίτης της Τύρινθας, περιστοιχίζεται από παχύτατους τοίχους και μοιάζει καταπληκτικά προς το Τουρκικό χαρέμι.
Στην αρχαϊκή οικία θυρωρός φυλάσσει την θύρα και κροούει ρόπτρον, ώστε επισκέπτης εισερχόμενος να μην δει την οικοδέσποινα και τις θυγατέρες στην αυλή. Η έξοδος των γυναικών από το σπίτι γίνεται μόνο σε κηδείες, σπουδαίες εορτές και επισκέψεων. Πάρα ταύτα υπήρχαν και τοπικές εξαιρέσεις, όπως στην Χίο, στην Τέο και στην Σπάρτη (Πλουτ. Λυκ. 14.15). Αυτό γίνεται και στους μεταγενέστερους ιδίως χρόνους, αλλά και στην Ομηρική εποχή, η Ναυσικά, μόνη με άλλες κορασίδες παίζει σε έρημη παραλία. Ο γυναικωνίτης για την οικοδέσποινα είναι εργαστήριο, τόπος ανάπαυσης και αίθουσα καλλωπισμού ταυτόχρονα. Μόλις κατά την ελληνορωμαϊκή περίοδο χαλαρώνεται ικανά ο περιορισμός αυτός της γυναίκας και ο γυναικωνίτης χάνει την κυρίαρχη θέση του στην ζωή της γυναίκας.
Πηγή: Παπάς. Π.Ν., φιλόλογος, Μεγάλη ελληνική Εγκυκλοπαίδεια , τόμος Η΄, σελ. 782
Δευτέρα 5 Μαρτίου 2012
Το θέμα της έκθεσης : α) θέτει υπόψη του μαθητή αρχικά κάποιο ΔΕΔΟΜΕΝΟ (π.χ. την ύπαρξη κάποιου προβλήματος), β)και ακολούθως τον καλεί να διατυπώσει την άποψή του για τα ΑΙΤΙΑ του ή για τις ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ του ή για τους ΤΡΟΠΟΥΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ του (τα ζητούμενα κινούνται συνήθως μεταξύ των παραπάνω κατηγοριών) .
Όταν, λοιπόν, ο εξεταζόμενος κατανοήσει δεδομένα και ζητούμενα (τα τελευταία συνήθως είναι δύο), δεν έχει παρά να εκπονήσει στο πρόχειρο ένα σχεδιάγραμμα, προβληματιζόμενος για το ποια ΑΙΤΙΑ, (άτομο, οικογένεια, σχολείο, ΜΜΕ, κράτος, κρίση αξιών, στροφή στον υλικό ευδαιμονισμό, αστικοποίηση, κοινωνική παθογένεια, πολυπλοκότητα σύγχρονων κοινωνιών, βιομηχανοποιημένος τρόπος ζωής, απομάκρυνση από τη φύση...) ποιους ΤΡΟΠΟΥΣ (άτομο, οικογένεια, σχολείο, κράτος, πνευματικοί άνθρωποι, οργανισμοί) ή ποιους ΤΟΜΕΙΣ (πνευματικός, ηθικός, ψυχολογικός, κοινωνικός, πολιτικός, πολιτιστικός, εθνικός, οικονομικός-επαγγελματικός, οικολογικός, διακρατικός) μπορεί να αξιοποιήσει, ώστε ξεκαθαρίζοντας από νωρίς το υλικό των επιχειρημάτων που θα χρησιμοποιήσει, στη συνέχεια να αφοσιωθεί στην ανάπτυξή τους.
Έτσι, θα γνωρίζει έγκαιρα τόσο την ποσότητα των επιχειρημάτων του (οπότε θα φροντίσει να τα αναπτύξει εντός του προβλεπόμενου ορίου λέξεων) όσο και την ιεράρχησή τους, χωρίς μάλιστα τον κίνδυνο να ξεχάσει κάτι σημαντικό, που, αν το σκεφτεί κατόπιν εορτής και θελήσει να το συμπεριλάβει στο γραπτό του, θα υπάρξουν, όπως είναι λογικό, επιπτώσεις και στην οργάνωση του γραπτού και στην έκτασή του. Μια προεργασία, λοιπόν, είναι απαραίτητη και σε αντίθεση με ό,τι πιστεύουν τα παιδιά θα τους εξοικονομήσει και χρόνο.
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)